"ვის ახსოვდა, რომ ადამიანს აქვს უფლებები. ვირი არ ჰყავდათ, თორემ უკუღმა შემსვამდნენ" ცემა, წამორტყმა, ხელის კვრა, ყურის აწევა და თმის მოქაჩვა რომ საქართველოს სკოლებში ძალადობად არ ითვლება, პირადად ჩემთვის ახალი ამბავი არ არის. ჯერ კიდევ დაწყებით კლასში ორი ისეთი მასწავლებლები მყავდა, დაფასთან ცალი ყურით ჰაერში აწეულ ბავშვს მეორე, გაშლილი ხელით სახეში რომ ურტყამდნენ გაკვეთილის დროს. ერთი-ორჯერ მეც მომხვედრია ასეთი სილა და მწარედ მახსოვს გაცეცხლებული მასწავლებლის არათითზე დაბინავებული “კალიცოს” ნაკვალევი ჩემს ისედაც გაჩხიკინებულ ლოყაზე.
თუმცა ეს იყო 90-იანებში. მას შემდეგ მთელი ცხოვრება გავიდა და წესით, რაღაც სასიკეთოდ უნდა შეცვლილიყო. სწავლების ველური მეთოდები, ჩემი ასაკის გოგო-ბიჭებს რომ დღემდე ცუდად გვახსენებს სკოლას, გამოყენებიდან ამოიღეს. თუმცა მასწავლებლების დიდ ნაწილს ამ დრომდე ნერვები ეშლება, როცა ვინმე ბავშვთა უფლებების შესახებ საუბრობს.
ერთი წლის წინ ჩემს თავზე გამოვცადე, რომ სკოლის თანამშრომლების მხრიდან ფიზიკური ძალადობა, ყვირილი, მუქარა, შეურაცხყოფა, დამამცირებელი სიტყვებით მიმართვა ძალადობად ჯერ კიდევ არ მიიჩნევა.
ყველაფერი ასე დაიწყო:
ტელევიზიიდან თბილისის ცენტრალური უბნის ერთ-ერთ სკოლაში მივედი გადაღებაზე. ვიღებდით სიუჟეტს შესაძლო კორუფციულ სქემაზე განათლების სისტემაში. საქმეში ფიგურირებდა კონკრეტული დირექტორის ხელმოწერილი დოკუმენტები. ამიტომ ჯერ ტელეფონით დავუკავშირდი სკოლის ხელმძღვანელს. პასუხს რომ თავი აარიდა, სკოლაში მივაკითხე. ხელმოწერილი დოკუმენტი ტელეეთერში უნდა მეჩვენებინა. სიუჟეტი რომ ცალმხრივი არ გამოსულიყო, ყველა კანონიერი გზა უნდა მესინჯა დირექტორთან დასაკავშირებლად.
სკოლის შენობაში არ შემიშვეს, იმ მოტივით, რომ საგაკვეთილო საათები იყო. ბუნებრივია, შეჭრა არც მიცდია. ღია კარების ზღურბლიდან ვითხოვდი დირექტორთან შეხვედრას და გასაუბრებას.
ასაკიანი დარაჯი, ვინმე კოლია თავიდანვე არ გამოირჩეოდა ზრდილობით. კარში ჩამიდგა, თითქოს ძალით ვაპირებდი შეღწევას. დირექტორს დაურეკა. არ ვიცი, რა ბრძანება მიიღო, მაგრამ გათიშა თუ არა ტელეფონი, ცხვირში მომარტყა კარი და მომაძახა, რომ დირექტორი ადგილზე არ იყო.
მოსწავლეებმა, რომლებიც საგაკვეთილო საათებში ეზოში დასეირნობდნენ, ჩურჩულით მიმანიშნეს დირექტორის ახალთახალ ძვირად ღირებულ მანქანაზე და დაზუსტებით მითხრეს, რომ ადგილზე იყო და გვემალებოდა (წესით კი ფიზკულტურა ჰქონდათ ამ ბავშვებს, მაგრამ დარბაზი არ გაგვაჩნია, ტენდერი არ ჩატარებულა ჯერ და დრო გაგვყავსო – მითხრეს. იქვე იყო ფიზკულტურის მასწავლებელიც).
კიდევ ერთხელ ვცადე კოლიასთან კომუნიკაცია. ჰოლში, კარიდან ორ ნაბიჯში გავჩერდი და ვთხოვე: – დაზუსტებით ვიცი, რომ აქ არის და იქნებ კამერის გარეშე მაინც შემხვდეს, რომ მასზე ინფორმაცია ცალმხრივად არ გავაშუქოთ-მეთქი. სრულიად მოულოდნელად დარაჯი ჩემსკენ თითქმის სირბილით წამოვიდა, მომვარდა, დაგეშილივით ჩამაფრინდა მკლავში, კარებისკენ წამაპორწიალა და ჩემს ძაღლივით გაგდებას შეეცადა. რასაკვირველია, თავის დაცვა ვცადე, წამიერად შევაჩერე, თუმცა კოლიამ მაჯობა, ერთი კარგად შემომიკურთხა და ძალით გამომაგდო.
მე, რომელიც ხელს არავის ვუშლიდი, ვიდექი კართან და კონსტრუქციულად ვითხოვდი სკოლის დირექტორთან შეხვედრას, ფიზიკური ძალის გამოყენებით გამომაგდეს. თქვენ წარმოიდგინეთ, ვიდეოკამერის თანხლებით მისულ არასურველ სტუმარს რომ ასე ექცევიან სკოლაში, რა ხდება დახურულ კარს მიღმა გაკვეთილზე, კაბინეტსა და დერეფნებში.
მთელი ამ ხნის განმავლობაში, გვერდით მედგა ოპერატორი, რომელიც ვიდეოკამერით იღებდა მოვლენებს. მათ შორის, ვიდეოზე იყო ასახული ის კადრებიც, სადაც ნათლად ჩანს, რომ არსად შეჭრის მცდელობა არ მაქვს, ფეხებში არავის ვუძვრები და სრულიად მოულოდნელად, ცამოწმენდილზე მაგდებს სკოლის შესასვლელიდან გარეთ ჩემს მკლავს ჩაბღაუჭებული დარაჯი.
რა თქმა უნდა, შემეძლო წამოვსულიყავი და მარტივად გამომეყენებინა ეს ვიდეომასალა იმის მტკიცებულებად, რომ დირექტორმა არ მიმიღო. თუმცა რომ წარმოვიდგინე, როგორ ექცევიან იმ სკოლაში მოსწავლეებს, საიდანაც ჟურნალისტებს კინწისკვრით ყრიან, თავი მოვალედ ჩავთვალე, “ჭკუა მესწავლებინა” და ცოტა მეტად შემეწუხებინა სკოლის მოძალადე ადმინისტრაცია.
ჩემი უფლებების უხეში დარღვევის ფაქტზე პატრული გამოვიძახე. აი, მაშინ დაიწყო სკოლაში ის, რაც დაიწყო. სკა რომ შეარხიო და გააფთრებული ფუტკრები გარეთ გამოცვივდნენ, დაახლოებით მსგავსი სურათი იყო. აფუთფუთდა სკოლა. მოაწყდნენ ფანჯრებს. გაივსო დერეფანი.
მე მშვიდად ვიდექი ეზოში და პატრულთან ვარკვევდი, ჰქონდა თუ არა დარაჯს შენობის შესასვლელიდან ჩემი გამოთრევის უფლება. რა თქმა უნდა, არ ჰქონდა! პატრულის თანამშრომლები სრული გულმოდგინებით მოეკიდნენ საქმეს. შეამოწმოს ვიდეოკამერის ჩანაწერი. ცალსახად, ვუთხარი, რომ იმ დარაჯისთვის ჩივილს არ ვაპირებდი. ერთადერთი მიზანი მქონდა, სამართალდამცავებს სკოლის თანამშრომლებისთვის შეეხსენებინათ მათი და სხვისი უფლებების შესახებ.
დაკითხვის დროს შორიახლოს გვივლიდა სკოლის შენობიდან “წიომნად” გამოსული ორი თანამშრომელი, რომლებსაც, სავარაუდოდ, დირექტორისთვის უნდა ეცნობებინათ, რას ვუყვებოდი პატრულს. წავიდნენ თუ არა პატრულის თანამშრომლები სკოლის ადმინისტრაციის მოსანახულებლად, მომადგა ეს ორი ქალი.
– რატომ იტყუებით, ახალგაზრდა? – მეკითხებიან დამცინავად და გამომცდელად.
– მე მეუბნებით, ქალბატონო?
– ხო, თქვენ. სხვათა შორის, პატრულს კამერები უკვე შეუმოწმებია და იქ ძალადობის არანაირი კვალი არ ჩანს.
გამეცინა. კასეტა კამერაში იდო, კამერა ოპერატორს ჰქონდა, ოპერატორი გვერდით მედგა.
– მართლა? ვინ გითხრათ, ქალბატონო? – შევეცადე შემეცხადებინა ეს ამბავი.
– ჰმ. ჩემი თვალით ვნახე, არაფერი ეგეთი ჩანაწერი ვიდეოზე არ იყო! – დაუსვა წერტილი.
ჭორს ავრცელებდნენ. სკოლის ორი თანამშრომელი იდგა ჩემს წინ და ურცხვად ავრცელებდნენ ჭორს.
პატრულმა სკოლაში გამაგრებულ დირექტორს შენობის გარეთ გამოსვლა მოსთხოვა. გამოვიდა ამალით. პედაგოგებით გარშემორტყმული. თითქოს ვინმე თავს ესხმოდა. იდგა პედაგოგების ალყაში და იერზე ეტყობოდა დირექტორობა.
მივუახლოვდი. ვცდილობ გავესაუბრო. შეკითხვას ვუსვამ, მაგრამ ვინ მაცდის. არის ერთი გნიასი. მივლიან გარშემო, მიყვირიან. ისე გამლანძღეს, ისე გამთათხეს, კაციშვილი არ დაინტერესებულა, რა საქმეზე ვიყავით მისულები. რა იყო იმ საქმეში ისეთი, ამ ამბის ატეხვად რომ ღირდა.
– როგორ უბედავ დირექტორს ამდენ შეკითხვას, სად გაიზარდე, სად ?!
– ვინ გამოგგზავნა, ვინ, შე პროვოკატორო!! ოჯახი არ გყავს? არ გრცხვენია?
– როგორ კადრულობ? რამდენს გიხდიან, გამოტყდი ახლავე!
პედაგოგიური კოლექტივი ჩემს თვალწინ გადაიქცა ინსტიქტებით მოქმედ დაჯგუფებად. რაკი თავად სკოლის თანამშრომლები იყვნენ და მე – გარეშე პირი, ავტომატურად დამიპირისპირდნენ. 0 კრიტიკული აზროვნება. 0 სიმართლის გარკვევის სურვილი. 0 და 0-ზე უფრო დაბლა იმის ფიქრი, ვაითუ, არ იდგნენ სიმართლის მხარეს. ვაითუ, ეშლებოდათ რამე. ვაითუ, მართლა რამეს მალავდა მათი დირექტორი, ვაითუ, მართლა დაარღვია მათი სკოლის დარაჯმა ადამიანის უფლებები. თუმცა ვის ადარდებდა იქ ადამიანის უფლებები. ვის ახსოვდა, რომ ადამიანს აქვს უფლებები. ვირი არ ჰყავდათ, თორემ უკუღმა შემსვამდნენ.
დირექტორიც იდგა მედიდურად, ხელქვეითებისგან შეგულიანებული და ერთი სიტყვაც არ დაძრა იმ მთავარ დოკუმენტზე, რის გამოც მას მივაკითხეთ. ამაში მშვენივრად გამოიყენა კოლექტივი და მასწავლებლებმაც გადასარევად გაართვეს თავი შესაძლო დანაშაულის დამალვას.
სადაც ჟურნალისტზე ძალადობა არ გაუკვირდათ, სადაც პატრულის იდენტიფიცირებული ძალადობის ფაქტი ჩაფარცხეს, სადაც ჭორად გაავრცელეს და თვითონვე დაიჯერეს, რომ კამერით არაფერი გადაგვიღია და ყველაფერი მოვიგონეთ, წარმოიდგინეთ, როგორ განსხვავდება მათი რეალური სახე, იმ დეკლარირებული დამოკიდებულებისაგან, რასაც ბავშვთა მიმართ ძალადობის პრობლემის მიმართ იჩენენ. ფაქტია, თანამედროვე სკოლას არ აქვს არასასურველ ქცევაზე სწორი რეაგირების საკმარისი კომპეტენცია.
კიდევ ერთხელ თანავუგრძნობ ბავშვებს, ასეთ ადამიანებთან ურთიერთობას რომ ავალდებულებს სახელმწიფო.
P.S. წერილი არ ეხება იმ ერთეულ პედაგოგებს ვინც დაკისრებული მოვალეობა პირნათლად შეასრულა და გვერდი აგვიარა. ვისაც არც სეირის საყურებლად ეცალა და არც დირექტორის საამებლად სიტყვით გამოსვლის სურვილი ჰქონდა.