მშობლებისთვის განსაკუთრებული შფოთვის საგანია ბავშვების სწავლასთან დაკავშირებული პრობლემები. უფროსები ძალიან განიცდიან, როცა ბავშვს დასწავლის, ათვისების პრობლემა აქვს. როგორ შეიძლება მოზარდს ამ სირთულის გადალახვაში დავეხმაროთ, ამ და სხვა აქტუალურ კითხვებზე გვპასუხობს ბავშვთა ნევროლოგი თამარ ედიბერიძე.
- არის შემთხვევები, როცა ბავშვებში, ვისაც არც ფიზიკური, არც გონებრივი ნაკლი არ აქვთ, დასწავლის, ათვისების პრობლემა ფიქსირდება. მშობელი ამბობს, რომ თამაშის დროს ძალიან გონებაგახსნილია, სასწავლო პროგრამას კი ვერ ერევა. ამას ჰქვია დასწავლის სპეციფიური დარღვევები. ბავშვის გონებრივი განვითარების და ინტელექტის კოეფიციენტი თითქოსდა არ განსხვავდება თანატოლებისგან, სკოლამდელი აღზრდის
პერიოდში ძალიანაც სხარტია, ძალიანაც გონიერია, მაგრამ როგორც კი დასწავლის სპეციფიურ უნარებზე გადავდივართ, მაგ. წერას, კითხვას, ანგარიშს ვსწვლობთ, მოულოდნელად აღმოვაჩენთ, რომ არ შეუძლია ელემენტარული, ჩვეულებრივი დავალების შესრულებაც კი. ეს გარკვეული მდგომარეობაა ნეიროფსიქოლოგიაში და ამას დასწავლის სფეციფიური უნარების დარღვევა ეწოდება. მისი ამოცნობა ადრეულ ასაკში ცოტა რთულია, იმიტომ, რომ შესაბამისი მოთხოვნებიც არ გვაქვს ბავშვების მიმართ და დაკვირვებაც არ ხდება. ამ უნარების თავისთავად რეაბილიტაცია არ გამოვა, ეს ისეთი მდგომარეობა, როდესაც გვჭირდება სპეციალისტი. უნდა მივმართოთ ნეიროფსიქოლოგს, ვისაც აქვს საჭირო სადიაგნოსტიკო ტესტები და პრობლემის იდენტიფიცირება მოხდება დროულად.
- ამ პრობლემის დაძლევა შეიძლება?
- აბსოლუტურად რეაბილიტირებადია უმრავლეს შემთხვევაში. ეს არ
ასევე დაგაინტერესებთ
ტვინს სჭირდება საკვები. პირველი ხუთი წელიწადი ბავშვის ტვინი სტრუქტურულად იზრდება და საშენი მასალა ესაჭიროება. 5 წლის მერე იწყება უკვე არსებული სტრუქტურების განვითარება. ფაქტობრივად, ტვინი განვითარებას არ აჩერებს მთელი ცხოვრების მანძილზე. ცალკეული უნარების ცვეთა ხდება და მათი ჩანაცვლება ახალი უანრებით. საკვები საშენი მასალა ტვინს მუდმივად სჭირდება. სრულფასოვანი კვება, ცილოვანი ცხიმოვანი პროდუქტებით. ომეგა 3-ის მჟავები ეხმარება ტვინს ფუქნციონირების შენარჩუნებაში, მაგრამ ხატოვნად ვამბობ ხოლმე, რომ ეს არის ხარისხიანი აგური ტვინისთვის, მაგრამ ხომ დამეთანხმებით, რომ მარტო აგური არ არის საკმარისი. ტვინს სჭირდება სავარჯიშოები და გონებრივი დატვირთვა.
- დასწავლის სპეციფიური უნარების დარღვევა შეიძლება იყოს გენეტიკური და რა ასაკამდე შეგვიძლია ვუშველოთ პრობლემას?
- არა, კონკრეტულად გენეტიკურ საფუძველზე ვერ ვისაუბრებთ. თუმცა შეიძლება იყოს ამის ოჯახური შემთხვევებიც. რაც მალე აღმოვაჩენთ პრობლემას და დავიწყებთ რეაბილიტაციას, მით უკეთესი. 7 წლის ასაკი ყველაზე კარგი დროა პრობლემის აღმოსაჩენად და შემდეგ უკვე სარეაბილიტაციო ღონისძიებებისთვისაც. მუშაობას ყოველთვის აქვს აზრი, თუმცა თუ მდგომარეობა განმტკიცებულია, უფრო ძნელი ხდება შედეგის მიღწევა. კომპლექსებს ვაჩენთ, თვითშეფასება ქვეითდება და რეალურად მასალა, რომელიც უნდა გვესწავლა და გამოვტოვეთ, გროვდება. არის შემთხვევები, როცა ბავშვები სათავისოდ იყენებენ ამ ფაქტორს და იმყარებენ პოზიციებს, რომ არ ისწავლონ, რადგან გამტკიცებული აქვთ, რომ ვერ ისწავლიან, პეადგოგებიც უშვებენ შეცდომებს ამ მხრივ. "აწი ამას არაფერი ეშველება" და ბავშვებსაც მოტივაცია უფრო მეტად ეკარგებათ დასწავლის.- ტიკებზე და ე.წ. წიკებზე რას გვეტყვით?
- ტიკი და ე.წ. წიკი ერთი და იგივე ნამვილად არ არის. ტიკი სამედიცინო ტერმინი და კონკრეტული სამედიცნო მდგომარეობის შემადგენელი ნაწილია. აი, ე.წ. წიკები კი, რომლის გამოვლინებაც სხვადასხვანაირია, შეიძლება იყოს აკვიატებული ჩვევაც, მაგალითად ცხვირში თითის თამაში, თითის წოვა და ა.შ. ასევე შეგვიძლია ვისაუბროთ რიტუალური ტიპის ქცევაზე, რაც ახირებად და აკვიატებად აქვს ადამინს ქცეული, თუნდაც მარჯვენა ფეხით სახლში შესვლა და სხვა. მაგრამ ის მოტორული ტიკები, რომლებიც არის სამედიცინო მდგომარეობა, მიუხედავად სახელების მსგავსებისა, ცოტა სხვა რამეა. ე.წ. წიკები, როგორც წესი არაროგანული ტიპის დაზიანებაა, ეს არის ვიღაცისგან დასწავლილი, მიბაძვითი ან აკვიატებული ქცევა. ე.წ. წიკების გამომუშავება უკავშირდება ზედმეტად მონოტონური სამუშაოს შესრულებას, როდესაც მოწყენილები ვართ და ამ ფორმით ვცდილობთ დრო გავიყვანოთ, ან პრიქით, როდესაც შფოთვასთან დაკავშირებულ აქტივობასთან გვაქვს საქმე. ბანალური თითის წვალება, თითის ცხვირში ტაკება, ფრჩხილების კვნეტა - ეს არის ასაკობრივი შფოთვის გამოხატულება, რომელსაც "ეშველება“ იმით, თუ სხვა მხრივ მოვაწესრიგებთ გარემოს, ვისწავლით მათი ემოციების მართვას, ეს ჩვევები უკან დაიხევენ. ცალსახად ის მიდგომა, რომ ბავშვებს მივცეთ შენიშვნა, მითუმეტეს ხელზე დავარტყათ, ვაიძულოთ რაღაცების გაკეთება, ცუდი არჩევანია. რაც უფრო გავუმახვილებთ ასეთ ჩვევებზე ყურადღებას, მათი სურვილი უფრო მძაფრდება. ჩვენ ვიცით, რომ ბავშვები სტიმულებზე რეაგირებენ. ასეთ შემთხვევებში პოზიტიური განმტკიცება გვჭირდება, ცუდი ჩვევის სანაცვლოდ რომ რამეს დაიმსახურებს, ბავშვზე კარგად მოქმედებს. არ არის აუცილებელი ეს საჩუქარი მატერიალური იყოს. მეორე მხრივ ვურჩევთ მშობლებს, რომ უშუალოდ იერიში არ მიიტანონ ბავშვებზე, როგორმე ყურადღება უნდა გადავატანინოთ და ჩავანაცვლოთ სხვა ქცევით. ვთქვათ აიღოს სათამაშო, პლასტილინი. სამწუხაროდ, გარკვეული მდგომარეობების გამო, მშობლები ვერ იცლიან, რომ ამ მამოტივირებელ ქცევებზე იმუშაონ. თუმცა ბავშვი ყველაფერს გრძნობს და აფასებს, თუ ის ავად არის, მის გარშემო ყველა იკრიბება და მობილიზდება, შენიშვნის მისაცემად ყველა იცლის, მაგრამ როცა ის არაფერს აშავებს და თავისთვის თამაშობს, მას ყველა იგნორირებას უკეთებს. ბავშვები ყურადღების მისაქცევად განზრახ არ ავლენენ მავნე ჩვევებს. პატარა დაგეგმილად არ იქცევა ასე, მოზარდები კი შესაძლოა წინასწარი განზრახვით იქცეოდნენ ცუდად, ესეც არ არის გამორიცხული.
- ხშირად მშობლებს აქვთ შფოთვა, რომ სხვა სპეციალური საჭიროების მქონე ბავშთან ურთიერთობით, პატარები მათ ქცევას დაისწავლიან და გაიმეორებენ...
- შეიძლება ბავშვმა რაღაც ქცევა გაიმეოროს, მაგრამ თუ თვითონ ბავშვისთვის ეს ქცევა კომფორტული არ აღმოჩნდა, მას ეს ქცევა არ განუმტკიცდება, შესაბამისად, ის უნებლიე მოძრაობები, ქცევები, რომლებიც უნარშეზღუდულ ბავშვებს აქვთ, ის, რაც მათი მდგომარეობიდან გამომდინარეობს, შეუძლებელია, რომ ჯანმრთელმა ბავშვმა უბრალოდ დაისწავლოს. ხშირად გვესმის, რომ როცა ბავშვს აქვს ენის ბორძიკი, მშობელი ამბობს, ვინმეს ხომ არ ბაძავს, ეს წარმოუდგენელი რამ არის. შეიძლება ერთხელ მიბაძოს, ორჯერ, მაგრამ მუდმივად ამის გაკეთება ბავშვისთვის იქნება მოუხერხებელი. ამიტომ შეუძლებელია სისტემატურად ენის ბორძიკი, ერთხელ, ან ორჯერ, შეიძლება იხუმროს ბავშვმა, მაგრამ ამის რეგულარულად გაკეთების სურვლი მას არ ექნება.ინკლუზიური განათლების პროგრამა და ადაპტირებული ტოლერანტობის განვითარება უნარშეზღუდული თანატოლის მიმართ, ერთ-ერთი გამოწვევაა პედაგოგებისთვის. უნდა გვახსოვდეს, რომ არ უნდა დაიჩაგროს ტიპიური განვითარების ბავშვი. ჩვენ მასში ვანვითარებთ ტოლერანტობას, ემპათიას, ზრუნვას თანატოლზე, მაგრამ თუ მეგობარს სკამი გაუსწორა, კოვზი მიაწოდა, ჭამაში დაეხმარა, ამისთვის მანაც უნდა დაიმსახუროს ყურადღება, მანაც უნდა მიიღოს შექება. სხვა შემთხვევაში განცდა აქვს, რომ, მხოლოდ მეორეს ამჩნევენ.
- მშობლები ხშირად ცდილობენ ბავშებს მეგობრები შეურჩიონ, მოუწონონ ან დაუწუნონ...
- ასეთი დამოკიდებულება არ შეიძლება. გასეგებია, რომ მშობლებს ერთი შეხედვით კეთილი განზრახვა აქვთ, შვილს აარიდონ საფრთხე და ისეთ თანატოლთან მეგობრობა ააუკრძალონ, რომელიც მასზე ცუდ გავლენას მოხადენს, მაგრამ ეს გამოსავალი არ არის. ჩვენ ბავშვებს უნდა ვასწავლოთ თავის დაცვა და არა მეგობრების და თანატოლების გარიყვა. თუ თქვენს შვილს თანატოლი აწუხებს, ბავშვმა უნდა უთხრას, რომ მისი ასეთი ქცევა წყინს. ის, რომ ჩვენ შვილებს ავუკრძალოთ თანატოლებთან ურთიერთობა, იმიტომ, რომ ჩვენ, უფროსებს პატარებს ქცევა არ მოგვწონს, არის არასწორი. თან ასეთ მიდგომას ხშირ შემთხვევაში პატარები არ ემორჩილებიან. პრობლემა ბავშვის გარიყვით არ უნდა გადავწყვიტოთ, პირიქით ჩავუღრმავდეთ ამ მიზეზებს და გავიგოთ, რატომ ვერ უგებენ პატარები ერთმანეთს. თუ ჩვენ შვილებს პატარაობიდან ვუკარნახებთ ვინ აირჩიონ მეგობარად, ეს პირველ რიგში მათ დააზარალებთ. ვიღაცისთვის მიუღებელი თანატოლი, შესაძლოა თქვენი შვილისთვის იყოს ძალიან თბილი და მეგობრული ადამიანი.
რუსკა კილასონია
რა უშლის ბავშვს სწავლაში ხელს - თამარ გაგოშიძე მშობლებისთვის აქტუალურ პრობლემაზე
